27 grudnia 2024 o godz. 15.00 zapraszamy do uczestnictwa w bezpłatnej lekcji muzealnej. Tematem lekcji jest upamiętnienie Powstania Wielkopolskiego, walki z przełomu 1918 i 1919 roku. Spontaniczny wybuch, przebieg walki z Niemcami, skutki. Spojrzenie na powstanie i kwestię przynależności nie tylko Wielkopolski, ale i Śląska do odrodzonej Rzeczypospolitej.
27 grudnia obchodzimy rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego, która na mocy ustawy zgłoszonej przez Prezydenta RP została przyjęta przez Sejm, od 2021 roku upamiętniana jest poprzez wprowadzenie święta państwowego – Narodowego Dnia Pamięci Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Wspomniany zryw niepodległościowy sprzed 106 lat jest powszechnie uznawany przez historyków za najbardziej udane z polskich powstań.
Klęska Niemiec w I wojnie światowej rozbudziła w Polakach nadzieję na powrót tych najstarszych polskich ziem do macierzy, czyli do Polski, która w tym czasie już umacniała swoją niepodległość. Pod koniec 1918 roku Prowincja Poznańska wciąż była pod okupacją niemiecką, co było skutkiem dwóch pierwszych rozbiorów Polski, w latach 1772 oraz 1793.
Pretekstem do wybuchu powstania było zjawienie się w Poznaniu Ignacego Jana Paderewskiego, który wracając do ojczyzny, zatrzymał się w stolicy Wielkopolski, po drodze do Warszawy. Miało to miejsce 26 grudnia 1918 roku. W ten sam dzień Paderewski, owacyjnie witany przez tłumy Polaków, wygłosił przemowę do swoich rodaków zgromadzonych przed hotelem Bazar na Starym Mieście. Następnego dnia, w odpowiedzi na tą manifestację polskości, Niemcy zdecydowali się na przeprowadzenie na Świętym Marcinie parady wojskowej, co poprzedziło między innymi zrywanie polskich flag oraz ataki na polskie instytucje w Poznaniu. W związku tymi wydarzeniami doszło do licznych zamieszek, co doprowadziło do regularnych walk pomiędzy Niemcami a Polakami, które po stronie polskiej były kierowane przez Polską Organizację Wojskową Zaboru Pruskiego, organizację militarną działającą w podziemiu. W następnych dniach walki błyskawicznie rozprzestrzeniły się na pozostałe miejscowości Prowincji Poznańskiej, Polacy masowo i spontanicznie przyłączali się do powstania. Wielkopolscy powstańcy bardzo szybko przejęli znaczną część terenów objętych działaniami zbrojnymi. Na przełomie grudnia 1918 roku i stycznia 1919 roku, oprócz Poznania, opanowano szereg miast jak choćby: Gniezno, Śrem, Kościan, Ostrów Wielkopolski, Wrześnię. Mimo, iż Niemcy podejmowali próby kontrofensywy, strona polska rozstrzygnęła ten konflikt na swoją korzyść, co zostało potwierdzone w rozejmie w Trewirze, podpisanym między państwami Entanty i Niemcami 16 lutego 1919 roku. Wskutek Powstania Wielkopolskiego do Polski przyłączono większość terenów pruskiej Prowincji Poznańskiej, z wyjątkiem jej zachodnich i północnych części, w których znajdowały się choćby Bydgoszcz i Piła, których przejęcie było uniemożliwione przez duże garnizony wojskowe tamże zlokalizowane oraz zdecydowaną przewagę ludności niemieckiej w tych miastach. Mimo, że te rozstrzygnięcia można było już uznać za duży sukces Polaków, to podpisany kilka miesięcy później, 28 czerwca 1919 roku, traktat wersalski, zawierał, między innymi, jeszcze bardziej korzystne ustalenia. Na ich mocy do Polski została przyłączona choćby wspomniana Bydgoszcz. Ostateczną liczbę ofiar powstania, po polskiej stronie, szacuje się na prawie 2500 osób oraz około 6000 rannych.
Pamiętajmy dziś o wszystkich bohaterach tamtych wydarzeń i czerpmy dumę, z tego iż nasi przodkowie potrafili odnieść tak znaczący sukces, jakim niewątpliwie było Powstanie Wielkopolskie.
